Psikologji-Adoleshenca

Titulli: Psikologji-Adoleshenca Sat May 23, 2009 8:26 am

Virusi HIV-AIDS

N? disa pjes? t? bot?s, shkalla e infektimit me HIV ose AIDS rritet me shpejt?si t? madhe dhe AIDS paraqet shkaku kryesor i s?mundjeve dhe vdekshm?ris?. N? vendin ton? infektimi me HIV ende nuk ?sht? i shpesht?.
?ka ?sht? HIV-i?
HIV ?sht? shkurtes? p?r virusin human t? imunodeficienc?s. Ai ?sht? virus q? e atakon sistemin e imunitetit. Sistemi i imunitetit ndihmon q? t? mbrohemi nga s?mundjet. Kur imuniteti yn? ?sht? i dob?suar, organizmi nuk ?sht? i aft? q? t? luftoj? kund?r s?munjeve. Infektimi me HIV shpie deri te AIDS (sindromi i imunodeficienc?s s? fituar). N?se ndonj? person ?sht? HIV pozitiv, kjo do t? thot? se testi i gjakut tregon q? virusi ?sht? prezent n? organiz?m. Deri sa virusi nuk e atakon sistemin e imunitetit (ndonj? her? pas shum? viteve), ai person nuk ka AIDS.
Si fitohet HIV-i?
HIV shp?rndahet p?rmes sekreteve trupore t? infektuara, n? qoft? se ato arrijn? deri te gjaku i ndonj? njeriu tjet?r. N? l?ngjet trupore b?jn? pjes? gjaku, sperma dhe sekretet vagjinale.
? Infeksioni mund t? transmetohet p?rmes p?rdorimit t? gjilp?rave t? p?rbashk?ta sepse qelizat q? e p?rmbajn? virusin mund t? jen? ende prezente te gjilp?ra, dhe nuk mund t? shihen.
? HIV mund t? transmetohet me kontakt seksual (anal dhe vagjinal) n?se gjat? tij nuk nd?rmerren masa mbrojt?se. Sperma e infektuar, sekretet vagjinale duke e p?rfshir? edhe gjakun menstrual mund t? hyjn? p?rmes g?rryerjeve t? vogla (abrazioneve) n? organizmin e partnerit.
? Grat? q? jan? HIV pozitive mund t'ua transmetojn? virusin bebeve t? tyre gjat? shtatz?nis?, lindjes dhe gjat? t? dh?nurit gji.
? N? t? kaluar?n ka qen? e mundur q? HIV t? transmetohet edhe p?rmes transfuzioneve. Nga viti 1985, i gjith? gjaku dhe organet e donuara n? vendin ton? (dhe n? vendet tjera) testohen p?r HIV dhe nuk ?sht? i mundsh?m transmetimi i HIV-it n? k?t? m?nyr?. Bankat e sperm?s gjithashtu testohen p?r HIV.
HIV nuk mund t? fitohet p?rmes
? P?rsh?ndetjes dhe prekjes apo p?rmes nj? puthjeje t? r?ndomt? t? personave HIV pozitiv.
? P?rmes pickimit t? mushkonj?s apo insekteve.
? N?se bashk?jetoni me person HIV pozitiv.
? N?se punoni ose shkoni n? shkoll? me person HIV pozitiv.
? N?se jepni gjak.
? P?rmes nevojtoreve, rezes s? der?s ose p?rmes filxhan?ve p?r kafe.
HIV nuk mund t? jetoj? gjat? jasht? organizmit. Vet?m pas nj? minute q?ndrimi jasht? organizmit, rreziku q? t? infektoheni me HIV ?sht? shum? i vog?l. Virusi leht? zhduket me sapun dhe uj?, dezinfektues t? r?ndomt? ose me tharje.
?'b?n HIV n? organizmin ton??
HIV e atakon sistemin e imunitetit roli i t? cilit ?sht? lufta kund?r infeksionit dhe n? pengimin e zhvillimin t? shumic?s s? kancereve. Kur HIV do ta atakoj? sistemin e imunitetit n? organizmin ndodh luft? p?rmes imunitetit dhe HIV dhe kjo luft? mund t? zgjas? shum? vjet. N? at? periudh?, personat e infektuar nuk kan? asnj? simptom?. Me kalimin e koh?s vjen deri te d?mtimi i sistemit t? imunitetit dhe ai m? nuk funksionon ashtu si? ka funksionuar. Infeksionet b?hen m? t? r?nda (p.sh. nj? ftohje e zakonshme te ata persona komplikohet n? pneumoni). Mund t? zhvillohen kancere t? pazakonshme.
Si ta dini a keni HIV?
Testimi i gjakut do t? tregoj? se a jan? prezente antitruptha ndaj HIV, gjegj?sisht a ?sht? ndonj? person HIV pozitiv ? nuk ekzistojn? shenja klinike q? do t? sugjerojn? n? at?. Testimi i till? tek ne mund t? b?het te Klinika p?r S?mundjet Ngjit?se. Pas infektimit me virusin, nevojiten tre muaj q? t? krijohen antitruptha t? cilat mund t? caktohen me test. E mundshme ?sht? q? personi t? jet? i infektuar (ta ket? virusin n? organiz?m) para se ekzaminimi i gjakut ta tregoj? k?t?.
Tretmani i HIV-it
Ende nuk ka bar e as vaksin? p?r HIV. N? k?t? l?m? punohet shum? dhe ndoshta n? t? ardhme do t? krijohet nj? mund?si e till?. Nd?rkoh? aplikohet terapi suportive e cila mund?son q? personat e infektuar t? mbeten t? sh?ndosh? sa ?sht? e mundur m? gjat?. P?r k?t? q?llim jepen bar?ra me t? cilat forcohet imuniteti. P?rve? k?saj, insistohet p?r ushqim kualitativ dhe ushtrime. Disa preferojn? terapi alternative si masazhe, reiki dhe akupunktur?. Sapo t? ndjehet keq personi ka nevoj? p?r ndihm? mjek?sore.
Si t? prevenohet HIV infeksioni ?
? Cdo her? kini kujdes p?r masat mbrojt?se gjat? kontaktit seksual.
? Asnj?her? mos p?rdorni gjilp?ra dhe mjete p?r injektim t? ndonj? personi tjet?r.
? Duhet t? keni kujdes gjat? aksidenteve, p.sh. n?se dikush gjakoset ose me mbeturinat mjek?sore (gjilp?rat).
? HIV ?sht? s?mundje q? duhet t? paraqitet n? shtetin ton?. Kjo do t? thot? kur t? zbulohet test pozitiv i gjakut, i cili tregon se ndonj? person ka HIV, kjo paraqitet n? ndonj? sektor adekuat t? Ministris? s? Sh?ndet?sis?. Kontaktohen partner?t seksual dhe u jepen k?shilla p?r seks t? sigurt?.
?far? ?sht? AIDS?
AIDS paraqet sindrom i imunodeficienc?s s? fituar kur HIV gjat? koh? ka luftuar me sistemin e imunitetit dhe ai ?sht? harxhuar dhe fillon paraqitja e infeksioneve dhe s?mundjeve tjera (pneumonit? dhe llojet e ndryshme t? kancerit) me pasoja t? r?nda p?r organizmin dhe m? n? fund me vdekje. Zakonisht kalojn? shum? vite para se t? ndodh kjo faz?. Me aplikimin e tretmanit adekuat kjo periudh? mund t? vazhdohet.
Cilat jan? shenjat p?r AIDS?
Shenjat m? t? shpeshta q? tregojn? se HIV ka p?rparuar n? stadin e AIDS-it p?rfshijn?:
? Ndjenj?n e p?rhershme t? lodhjes.
? Djersitje gjat? nat?s-si rezultat i temperatur?s s? lart? gjat? nat?s.
? Humbja e memories.
? Humbja e shpejt? e pesh?s.
Fakte dhe num?ra
Vler?sohet se mbi 38 miljon? njer?z n? bot? jetojn? me HIV ose AIDS. Gjysma e rasteve t? reja jan? njer?z t? rinj nga 15-24 vjet.
Si t? jetohet me HIV/AIDS?
Emocionet dhe reakcionet kur personat kuptojn? se jan? HIV pozitiv l?vizin prej ndjenj?s s? hutis?, hidh?rimit, shqet?simit, frik?s, panik?s, d?shp?rimit, depresionit, mendimeve p?r vet?vrasje, mosbesimit, ndjenj?s q? nuk ?sht? e drejt? ajo q? u ndodh. Me kalimin e koh?s, shumica e personave b?hen t? aft? ta pranojn? s?mundjen dhe t? m?sojn? t? jetojn? me t?, duke u b?r? m? t? fort? shpirt?risht dhe emotivisht, duke e kuptuar se ?'?sht? e r?nd?sishme n? fakt, dhe e jetojn? jet?n n? t?r?si. Njer?zit t? cil?t jan? HIV pozitiv ballafaqohen me at? se si tu tregojn? familjar?ve, shoq?ris? dhe t? dashurve. Ata shum? shpesh ballafaqohen me diskriminimin p?rmes injorimit gj? q? ?sht? pasoj? e munges?s s? edukat?s.