Rilindja

Letërsia shqiptare e Rilindjes Kombëtare lindi dhe u zhvillua si pjesë
e pandarë e lëvizjes politiko-shoqërore e kulturore për çlirimin e
vendit nga zgjedha e huaj. Kjo lëvizje, që nis nga mesi i shekullit XIX
dhe arrin deri në vitin 1912, quhet Rilindje Kombëtare, prandaj edhe
letërsia e kësaj periudhe quhet letërsi e Rilindjes Kombëtare. Kjo
është kryesisht një letërsi patriotike me frymë demokratike e
popullore. Tema kryesore e saj ishte dashuria për atdheun dhe popullin,
evokimi i së kaluarës heroike dhe lufta për çlirimin kombëtar e
shoqëror.
Kushtet historike që përcaktuan zhvillimin e saj, ishin
kryengritjet e vazhdueshme kundër pushtuesve osmane, lufta për pavarësi
dhe për ruajtjen e tërësisë tokësore të vendit nga synimet grabitqare
të imperialisteve dhe të qarqeve shoviniste fqinje.
Letërsia e
Rilindjes pati një drejtim iluminist e në periudhën e fundit edhe vepra
realiste, por në thelbin e vet ajo ishte një letërsi romantike. Në
veprat më të, mira të saj u shprehen ideale të larta kombëtare, malli
dhe dashuria e zjarrtë për mëmëdheun, krenaria për të kaluarën e
lavdishme të popullit shqiptar dhe ëndërra për ta parë Shqipërinë e
lirë, të pavarur e të lulëzuar.
Figura më e shquar e kësaj
periudhe është padyshim, Naim Frashëri, autor i poemës "Bagëti e
Bujqësi„ i "Historisë së Skënderbeut„ dhe i shumë poezive të tjera
patriotike, lirike e filozofike. Figura të tjera të shquara janë
Jeromim De Rada, A.Z.Cajupi, Gavril Dara i Riu, Ndre Mjeda, Asdreni etj.
Letërsia
e Rilindjes shënon një etapë të re në historinë e letërsisë shqiptare.
Ajo shënon kalimin nga letërsia me brendi fetare e karakter didaktik,
në letersinë e re shqiptare, në letërsinë e mirfilltë artistike, duke
hedhur në të njëjtën kohë edhe bazat e gjuhës sonë letrare kombëtare.