Guret ne veshke

Si formohen gur?t e veshkave: Pirja e ujit dhe e l?ngjeve ?sht? e domosdoshme p?r jet?n e njeriut. Pa uj? njeriu nuk mund t? jetoj?.
Ai mund t? mos ushqehet gjat? shum? dit?ve, por me kusht, q? t? pij? uj?.
Pra marrja e ujit dhe e l?ngjeve ?sht? nj? domosdoshm?ri akoma m? e madhe
p?r ata q? vuajn? nga gur?t e veshkave.
Trajtimi i t? gjitha llojeve t? s?mundjeve me gur?t n? veshka
q?ndron n? marrjen e nj? sasie t? caktuar l?ngjesh.
Ky trajtim b?het n? raport me llojin e gur?ve.
Por cili ?sht? ndryshimi midis gur?ve n? veshka dhe asaj
q? quhet litiaz??
Litiaza ?sht? nj? s?mundje ku prodhohen gur?.
N? rastin e litiaz?s renale, gur?t prodhohen nga veshkat.
N? saje t? urin?s, n? trupin ton? eliminohen nj? sasi toksinash si?
?sht? ureja, acidi urik, kalciumi dhe ?oxalate?-t (nj? nga kompozantet e urin?s). Quhet ?diurez?? sasia e urin?s s? prodhuar ?'do dit?.
Sa m? shum? pijm?, aq m? shum? urina ?sht? e holluar dhe n? ngjyr? t? ?el?t. N? rast t? kund?rt, kur l?ngjet jan? t? pakta dhe djersisim shum?,
urina beh?t me e p?rq?ndruar dhe e err?t.
Kur urina ?sht? shum? e koncentruar, ajo ?sht? e mbi-saturuar
me toksina, me prirjen p?r t'u kthyer n? form? kristaline n? nivelin
e veshk?s. Duke u mbledhur nj?ra pas tjetr?s, kristalet formojn? gur?t.
Prania e gur?ve n? veshka apo n? rrug?t urinare quhet litiaz? urinare.
Prania e gur?ve shkakton kriza t? dhimb?shme, kolikat nefrotike si
pasoj? e bllokimit t? gur?ve n? uret?r, nj? kanal i holl? q? ?on urin?n
n? fshik?z. P?rvec krizave t? dhimb?shme, litiaza mund t? keq?soj?
gjendjen e veshkave dhe t? rrug?ve urinare, t? cilat m? von? mund
t? ken? pasoja t? r?nda.
Llojet e ndryshme t? gur?ve n? veshka: Ekzistojn? shum? lloje , sipas natyr?s kimike t? toksinave apo mbetjeve n? to.
K?ta gur? kan? karakteristikat e tyre t? ve?anta, ?'ka dhe lejon identifikimin e tyre.
Litiaza kalcike: Litiaza kalcike ?sht? litiaza m? e shpesht? n? vendet e industrializuara (me shum? se 80% e gur?ve n? veshka).
Gur?t p?rb?hen nga kristale oxalate kalciumi, ve?an?risht t? fort?,
t? past?r ose t? p?rzjer? n? fosfat kalciumi.
Frekuenca e litiazes oxalo-kalcike ?sht? rritur shum? n? vendet e
industrializuara ve?an?risht? pas Luft?s s? Dyt? Bot?rore.
Ajo ka ecur paralelisht me ndryshimin e m?nyr?s s? t? ushqyerit
dhe me nj? shtim t? konsumit t? mishit, krip?s, sheqereve t? rafinuara.
P?r m? shum?, nj? sasi kalcike e pamjaftueshme favorizon krijimin e
gur?ve oxalo-kalcike, ?'ka lind nevoj?n e nj? ushqimi t? ekuilibruar.
Por cila ?sht? origjina e oxalate t? kalciumit: N?se nj? person merr shum? kalcium, kjo l?nd? do t? jet? meshumic? n? urin?, ?'ka sjell formimin e gur?ve oxalate t? kalciumit.Nga ana tjet?r duhet konsumuar shum? kalcium p?r t? penguarabsorbimin nga zorr?t t? oxalat?s.
Pra pengohet q? t? gjenden n? urin? shum? oxalate, ?'ka do t?
shkaktonte krijimin e gur?ve t? oxalate-kalciumit.
Edhe tepria n? t? ushqyer mund t? shkaktoj? n? vetvete nj? gur
kalcik, duke shtuar absorbimin e kalciumit nga zorr?t.
Megjithat?, m? shpesh ato ve?se favorizojn? shfaqjen e nj? litiaze
te personat e predispozuar.
Duke qen? se ushqehen nj?lloj, 10% e popullsis? per?ndimore jan?
t? prekur nga litiaza.
Litiaza urike: Litiaza urike n? p?rgjith?si perfaq?son 10% t? litiaz?s te burrat,
dhe 5% te grat?. Formimi i kristaleve t? acidit urik vjen si rezultat i
konsumit t? tep?rt t? ushqimeve t? pasura n? ?purine? (zorr?, sallame, etj).
K?to kristale eliminohen n? form?n e nj? turbullire, r?re n? ngjyr?
t? kuqe, ?'ka shpesh ?sht? e duk?shme me sy.
Litiaza ?cistinike?: Litiaza ?cistinike? krijohet si rezultat i ngritjes s? perqindjes s??cystine?-s n? urin?, e cila ?sht? m? pak e tret?shme nga t? gjithaaminoacidet e tjera. ?sht? nj? s?mundje gjenetike, edhe pse gur?t
shfaqen shpesh n? f?mij?ri dhe m? pas p?rs?riten.
Menyrat dietetike: Si duhet pir? dhe ngr?n? kur ke nj? litiaze kalcike?
Hollimi i urin?s ?sht? trajtimi kryesor.
Sasia e urin?s duhet t? jet? t? pakt?n 2,5 litra n? dit? te personat e
sh?ndosh?. Studimet epidemiologjike t? koh?ve t? fundit kan?
treguar se marrja n?n 600 g/n? dit? e kalciumit shoq?rohet m? nj?
shfaqje t? mundshme t? litiaz?s. N? t? kund?rt, nj? marrje mbi
1g/dit? rrezikon t? shtoj? eliminimin urinar t? kalciumit, pra dhe t?
precipitimit t? tij. Marrja optimale korrespondon ekzakt?sisht n?
900g/dit?, ?'ka ?sht? normale p?r nj? t? rritur.
Duke ditur se gjith? ushqimet q? nuk lidhen me qum?shtin
(pra mishi, peshku, zarzavatet, frutat, etj) sjellin ve?se 200g
kalcium n? dit?. Pjesa tjet?r duhet marr? p?rmes prodhimeve t?
qum?shtit si dhe nga uji. Nj? person q? p?lqen djathrat, duhet t?
konsumoj? n? preferenc? ujrat q? kan? pak kalcium, nd?rkoh? q? ai
q? nuk i p?rdor prodhimet e qum?shtit, duhet t? pije ujra me perqindje t? lart? kalciumi.
Ujrat m? t? pasura n? kalcium apo bikarbonat sode nuk k?shillohen,
por vet?m n?se jan? n? p?rqindje t? ul?t.
Ne rastet e litiaz?s kalcike: K?shillohen : pijet me gaz, me acid citrik, l?ng portokalli, l?ng limonipa sheqer, ujra minerale n? 80 mg/l me kalcium, uji i robinetit, etj ...
Nuk k?shillohen : pijet e ?mbla me gaz apo me baz? ?sukroze?,
pijet gazuese me acid fosforik, l?ngu i moll?s, l?ngu i qitros,
ujrat e pasura n? kalcium, ujrat e forta alkalin?, etj.
Si duhet pir? dhe ngr?n? kur ke nj? litiaz? urike: T? luftosh litiaz?n urike do t? thot? t? luftosh kund?r aciditetit urinar
duke pir? ujra dhe pije q? e b?jn? urin?n me alkalin?.
Ja pse trajtimi i litiaz?s urike (q? ?sht? 10% e litiazave n? p?rgjith?si)
q?ndron n? alkalinizimin dhe hollimin e urin?s p?rmes marrjes s?
ujrave alkalin?. Pra duhet t? kujdesemi se ?'far? uji pijm?, duke ja
p?rshtatur llojit t? litiaz?s q? vuajm?.
Po ne rast te litiazes cistinike:
? Cistine ?, e cila hyn n? kompozimin e k?saj litiaze, ?sht? pak e tretshme n? urin?.
PH i saj ?sht? af?risht 6. N? t? kund?rt, aft?sia p?r t'u shkrir?
shtohet kur pH i urin?s ?ohet n? 7.5. Kjo k?rkon nj? ? hiperdiureze ?,
pra prodhimin e 3 litra urin? n? dit?. K?shtu marrja e l?ngjeve duhet
t? jet? me shumic? para se t? fleme, gjat? nat?s, apo ndonj?her? edhe n? zgjim.
Alkalinizimi arrihet me marrjen e bikarbonatit t? sod?s (8-16g/dit?
sipas pesh?s s? trupit, e shkrir? n? nj? sasi t? madhe uji.
Guret dhe bakteret: Guret mund te perbehen dhe nga minerale te tjera si magnez, ammonium apo fosfat. Formimi i gureve shoqerohet dhe me pranine e nje bakteri (Klebsiella, Serratia, Proteus, Providencia species), e cila transformon urene ne ammonium. Me shpesh behet fjale per Proteus mirabilis.
Shume persona me gure ne veshka nuk ndjejne dhimbje. Ata e kuptojne vecse kur shohin se kane hematuri (gjak ne urine) cka eshte shenje e nje litiaze renale.
Diagnostika: Pervec gurit qe eshte shenja e pare dhe klinika tipike, mund te gjendet dhe prania e gjakut ne urine permes nje analize me ?leter reaktive?. Por kjo kerkon dhe analiza te tjera plotesuese si :
- ekografia abdominale, e cila vezhgon veshkat dhe kanalet urinare, ku duket nje zgjerim i ?pyelon?-it dhe gropes se veshkave. Duke qene se guret nuk mund te shihen drejtperdrejte, ato fiksohen permes shfaqjes se nje hije konike qe ka te beje me hijen e krijuar nga guri.
- radiografia e thjeshte ose me tomografi, qe tregon guret gjate rrugeve urinare
- urolografia nder-venoze e cila kerkon injektimin e shpejt te 50ml ngjyroses jodi ne qarkullimin e gjakut i cili do te pastrohet nga veshkat ;
- skaner dhe IRM (kjo praktikohet rralle). Historia boterore njeh mjaft njerez te shquar te njerezimit qe kane vuajtur nga guret e veshkave, sic mund te permendim Montaigne, Issac Newtoon, Martin Luther, apo shkrimtarin Asimov, e shume te tjere.
Lehtesimi i dhimbjeve: Pas percaktimit te sakte te diagnozes, i semuri trajtohet me analgjezike te lehte dhe anisperistatike me efekt jo te forte. Atij i jepen lengje te ngrohta dhe i rekomandohet berja e banjave ne vaske me uje te vaket. Uji i ngrohte cliron tek ai rruget urinare. Per te lehtesuar dhimbjet perdoren disa lloj ilacesh, te cilat vetem mjeku mund ti jape. Sidoqofte eshte e keshillueshme qe pas cdo kolike renale, e shoqeruar me urinim me gjak, te perdoren dizifenkante gjate rreth nje jave. Po keshtu rekomandohen ushqime te lehta, supa me zarzavate, lengje frutash, cajra te ndryshme, etj, por njekohesisht duhet qe i semuri te levize. Pacientet qe kalojne nje kolike renale eshte mire te bejne vazhdimisht analiza te urines, si dhe ne krye te 3 muajve te bejne nje ekografi. Alkoli ndikon shume keq ne rastet e njerezve qe vuajne nga veshkat per faktin se ai eshte toksik per parenkimen renale (te veshkes) dhe qelizave te veshkes, duke ngushtuar njekohesisht qelizat e gjakut qe gjenden ne te.