Sindromi Asperger

?ka ?sht? sindromi i Aspergerit?


Sindromi i
Aspergerit ?sht? paaft?si q? b?n pjes? n? spektrin autistik. Diagnoza u
jepet atyre q? shpesh konsiderohen n? shkall? t? lart? t?
spektrit.?dokush q? vuan nga ky sindrom ?sht? individ dhe mund t? ket?
prirje dhe v?shtir?si t? ndryshme. Diagnozat tjera n? k?t? spekt?r
p?rfshijn? autizmin dhe autizmin me funksionim t? lart?. Sindromi i
Aspergerit dhe Autizmi
me funksion t? lart? shpesh nd?rlidhen. Sindromi i Aspegerit ?sht? i
klasifikuar si ?rregullim dep?rtues q? zhvillohet, kjo do t? thot? q?
ndikon n? ?do aspekt t? jet?s ton?.
?far? probleme kan? njer?zit me sindromin e Aspergerit?


Sindromi
i Aspergerit ?sht? nj? gjendje e padukshme. P?r arsye se ?sht? e
padukshme njer?zit ndonj?her? i keqkuptojn? t? prekurit nga kjo ky
sindrom. P?r shkak se ?sht? e paduk?shme ?sht? gjithashtu e v?shtir? t?
jepet diagnoza. Shpesh p?rshkruhet si ?d?mtime n? tri grupe?, apo tri
lloj v?shtir?si:

v?shtir?si me marr?dh?nie shoq?rore
v?shtir?si me komunikim
v?shtir?si me imagjinat?

Shpesh
njer?zit me sindrom t? Aspergerit jan? t? interesuar n? gj?ra t?
posa?me dhe shqet?sohen shum? n?se rregulli ditor ju prishet. N? vijim
jan? p?rshkruar disa p?rvoja t? mundshme prej k?tyre tri v?shtir?sive
t? personave me s?mundjen e sindromit Asperger. V?shtir?si n? marr?dh?nie shoq?rore


?Kisha pasur shum? d?shir? ta b?j? nj? ndej?, por nuk di si mund ta organizoj?.?
?Un? e kam m? v?shtir? se njer?zit e tjer? t? b?j? shoqe/shok?.?
?Shoq?rimi me njer?z nuk ?sht? gj? natyrale p?r ne ? ne duhet t? m?sohemi.?
?Ne ndonjher? i keqkuptojm? situatat dhe shenjat.?
?Ndjehemi sikur t? jemi pas nj? murri t? paduksh?m.?
?Ndjehemi si blet? n? qyp t? mjaltit.?
?Kam m?suar p?r marr?dh?nie nga filmat. E di q? k?to lidhje jan? jo reale.?
?Kam v?sht?rsi t?i m?soj? shenjat shoq?rore dhe si t? veproj? n?se gaboj di?ka.?
?Un? neveritem nga pamund?sia t? marr? pjes?.?
?Ne ndonjher? kemi v?sht?rsi t? q?llojm? mosh?n apo statusin e dikujt vet?m me shikim.?
?Ndonj?her e kemi v?shtir? t? vazhdojm? bised?n.?
?Ne ndonjher? e kemi m? leht? t? shoq?rohemi me njer?z n? shtete t? tjera.?
V?shtir?si n? komunikim


?Ndonj?her? ne kemi v?shtir? t? kuptojm? ?ka flasin personat tjer?.?
?Ne e kemi v?shtir? t?i kuptojm? th?niet si p sh ?nj? edhe nj? b?jn? dy?.?
?Ne zakonisht i kuptojm? gj?rat fjal? p?r fjal?.?
?Ndonj?her? ne mund t? flasim pa u ndal dhe nuk kuptojm? se personi tjet?r nuk ?sht? i interesuar.?
?Ne e kemi v?shtir? t? presim rradh?n ton?.?
?Ndonj?her? ne kemi v?sht?rsi t? flasim q? t? tjer?t t? na kuptojn?.?
?N?se vuani nga sindromi i Aspergerit kuptimi i bisedave ?sht? nj?jt? si t? kuptoni gjuh? t? huaj.?
?Ndonj?her?
ne e kemi v?shtir? por edhe ?sht? bezdis?se t?i shikojm? njer?zit n?
sy, k?shtu q? hasim n? mosmarr?veshje, njer?zit mendojn? se jemi t?
jo-sinqert? dhe mashtrues.?
V?shtir?si me imagjinat?


?Pjesa me e v?shtir? q? e kemi ?sht? p?r t?i imagjinuar ndjenjat e t? tjer?ve.?
?N?
f?mij?ri ne ndonj?her? kishim v?shtir?si t? bashkangjitemi f?mij?ve t?
tjer? n? tregime imagjinative dhe shaka. K?to i kemi m?suar duke u
rritur?.
?E kemi problem t? kuptojm? se ?far? diturie
njer?zit tjer? kan?. E kemi shum? v?shtir? t? q?llojm? se ?ka mendojn?
njer?zit tjer?.?
?E kemi v?shtir? t? kuptojm? loj?rat dhe tregimet.?
?Ndonj?her? e kemi v?shtir? t? identifikojm? ndjenjat e njer?zve t? tjer?.?
?Emocionet
e padukshme dhe grimasat e fytyr?s jan? shum? v?shtir? t? kuptohen nga
ne ? n?se dikush buz?qesh me goj?plot? at?her? ?sht? e qart? mir?po
ndjenjat m? pak t? qarta jan? m? v?shtir? t? kuptohen nga ne.?

Duhet
pasur parasysh se jo vet?m ata me sindrom t? Aspergerit kan? v?shtir?si
me komunikim dhe marr?dh?nie shoq?rore. ?dokush mund t? ket? v?shtir?si
me k?to gj?ra n? nj?far? m?nyre dhe n? disa situata, por njer?zit me
sindrom t? Aspergerit kan? m? shum? v?shtir?si po ashtu sikurse situata
e jet?s s? tyre ?sht? posa??risht e v?shtir?. Interesat e posa?me


??sht? e mundshme p?r ne t? kemi interesime t? posa?me t? cilat na sundojn? jet?n.?
?E kam v?shtir? te ??ky?em nga interesi im i posa??m kur kam nevoje.?
?Ndonj?her? interesimet e posa?me mund t? zhvillohen k?shtu q? ne mund t?i studiom? apo punojm? me ato.?
?T? tjer?t nuk jan? t? interesuar ne interesin tim p?r flamuj.?
?Un? k?naqem kur kaloj koh? duke i shikuar shtyllat e rrym?s elektrike dhe konstrukcionin e tyre?
Gj?rat ditore


?Ne
e kemi m? v?shtire se t? tjer?t ta nd?rrojm? rutin?n ditore.? ?.Vajtjen
n? pushime e b?n gj? t? v?shtir? , apo t? jemi me koh? n? pun? t? re.?
?Nuk m? pengojn? ndryshimet n?se m? jan? t? paralajm?ruara, por duhet t? jen? t? planifikuara dhe jo t? m? befasojn?.?
Shkaqet


Ka
teori t? ndryshme p?r shkaqet e sindromit t? Aspergerit si faktor?t e
ambientit, d?mtim i trurit, v?shtir?si gjat? lindjes s? foshnj?s apo
s?mundjes si foshnje. Momentalisht askush nuk ?sht? i sigurt p?r
shkaqet. Ende b?hen shum? hulumtime shkencore n? k?t? drejtim. Mendohet
q? gjenet individuale luajn? nj? rol t? madh. Prevalenca (P?rhapja)


Sindromi
i Aspergerit shfaqet n? t? gjitha kulturat dhe pengesat gjuh?sore.
Ndodh m? shpesh t? meshkujt se t? femrat. Njer?zit e kane v?shtir? t?
dallojn? problemet shoq?rore n? femrat me sindrom t? Aspergerit. Mund
t? ken? m? shum? v?shtir?si p?r t? dalluar v?shtir?sit? shoq?rore q?
femrat i p?rjetojn? me sindromin e Aspergerit. ?sht? m? shum? e
mundshme q? njer?zit me sindromin e Aspergerit t? ken? probleme t?
tjera m? shum? se popullata e p?rgjith?si si disleksi, (Disleksia ?sht?
nj? paaft?si ku njer?zit kan? v?shtir?si n? lexim), probleme me tretjen
e ushqimit dhe probleme me sh?ndet mendor.? Cilat jan? t? mirat e personave me Asperger-sindrom?

T?
vuash nga sindromi i Aspergerit ?sht? shqet?suese dhe brengos?se. Por
ka gj?ra n? t? cilat ata jan? m? t? mir? se t? tjer?t. Shum? prej tyre
jan? shum? inteligjent dhe kan? nj? nivel t? lart? t? koeficientit t?
inteligjenc?s. Si p?r shembull personat q? vuajn? nga sindromi Asperger
jan? t? mir? n?:

Shum? Kan? nj? kujtes? t? mrekullueshme
p?r fakte dhe shifra ? si p?r shembull numrat n? pllakat e veturave dhe
tabel?n e shum?zimit. Disa kurr? nuk kan? nevoj? t? shkruajn? numrat e
telefonit. Ose ata i mbajn? n? mend shum? mir? shakat?, anekdotat edhe
tekstet e filmave n? tersi
Disa mund t? mbajn? n? mend
holl?sirat m? t? vogla t? bisedave q? i kan? pasur mbase edhe para
dhjet? vjet?ve. Dhe kjo shpeshher? mund t? shkaktoj? mosmarr?veshje kur
personi tjet?r harron q? ka th?n? di?ka!
T? tjer?t kan? nj? logjik? efikase dhe mund t?i gjykojn? gj?rat shum? mir? dhe shpejt?
Kurse t? tjer?t kan? prirje p?r kompjuter?
Apo prirje p?r t? m?suar gjuh? t? huaja
?ka iu ndihmon personave me k?t? sindrom?


Njer?zit duhen ti kuptojn? personat me sindrom t? Aspergerit
Atyre iu duhet p?rkrahje dhe ushtrime p?r t?i m?suar gj?rat
Atyre iu duhet p?rkrahje p?r t?i m?suar gj?rat sht?piake, dhe si t? punojn? me ndjenja dhe shok?/shoqe.?
Ndihm?
e madhe duke biseduar n? m?nyr? t? qart? ? duke i shpjeguar gj?rat mir?
k?shtu q? jan? leht? t? kuptohen dhe duke u ofruar p?rkrahje
Ata kane nevoj? p?r ndihm? edhe kur punojm? p?r vet?n
Pranimi,
akceptimi i tyre dhe toleranca p?r gjendjen e tyre dhe p?r sjelljet e
?uditshme i ndihmon shum? n? p?rballimin e jet?s s? tyre
Duhet
kuptuar se ndonj?her? personat me k?t? lloj s?mundje nuk mund t?ia
fillojn? shoq?ris? me dik? por mund t? ju bashk?ngjit?m n? m?nyr?n e
tyre dhe me nj? p?rkrahje t? vog?l t? krijojn? nj? shoq?ri lidh?se
Shpjegimi i rregullave qart?sisht, si p.sh. tu tregohet se ?ka mund dhe ?ka nuk mund t? b?jn? kur jan? me shoq?ri
Shum? e dobishme ?sht? m? qen? t? qart? dhe direkt por t? ngroht? n? sjellje
?do i s?mur? n? Asperger ka cil?si te mira dhe talente