Familja

Familja si nj? sistem mb?shtet?s p?r f?mij?n.

Kur streset grumbullohen dhe ndihma e nevojshme mungon, zhvillimi psikosocial i f?mij?ve mund t? frenohet dhe sh?rimi nga traumat t? zgjatet ose t? d?mtohet. P?r ket? arsye, nj? jet? e gjat? n? kushte t? v?shtira ?sht? e d?mshme p?r sh?rimin e shpejt? nga p?rvoja traumatike dhe karakterizohet nga nj? ndikim i zgjatur i nj? numri stresuesish.

P?r t? dh?n? ndihm?n, mb?shtetjen e duhur dhe p?r t? parandaluar pasojat e menj?hershme, pasojat afagjata ose t? zgjatura, duhet t? mbahen parasysh faktor?t q? kontribuojn? n? aft?sin? e f?mij?s p?r t?i rezistuar stresit dhe t? identifikohen faktor?t mbrojt?s. M? posht? jepen disa nga faktor?t mbrojt?s t? cil?t jan? karakteristike p?r f?mij? t? cil?t jan? n? gjendje t? kap?rcejn? stresin. Ve?orit? personale t? f?mij?s; jan? t? r?nd?sishme ve?an?risht temperamenti, besimi n? vetvete, m?nyra e t? menduarit, p?rfytyrimi pozitiv i vetes dhe vet?-respekti. Mb?shtetja e dh?n? nga familja; prania t? pakt?n e nj? prindi, marr?dheniet emocionale t? q?ndrueshme me nj? prind dhe sjelljet konstruktive nga ana e prindit n? nj? gjendje stresi duke dh?n? nj? shembull t? efektsh?m p?r f?mij?n. Mb?shtetja e dh?n? nga komuniteti: shkolla, sh?rbimet sh?ndet?sore, familja ushqyese, q?ndra e refugjat?ve dhe vendet e kultit.



Studimet tregojn? s? f?mij?t t? shoq?ruar nga prind?rit, q? kan? p?rjetuar tmerret e dhun?s s? organizuar e m? pas jeta e refugjatit, kan? m? pak v?shtir?si psikologjike sesa f?mij?t e ndar? nga familjet dhe t? dashurit e tyre. Gjithashtu ?sht? v?rtetuar s? nuk ?sht? e mjaftueshme vet?m prania e an?tar?ve t? familjes. Ndonj?her?trazirat kan? nj? ndikim t? till? negativ e dometh?n?s mbi familjen, saq? ajo nuk ?sht? n? gjendje t? plot?soj? k?rkesat e f?mij?s , ve?an?risht kur familja p?rballon stresues t? shumt? t? grumbulluar. N? rrethana t? tilla, ka nj? ndikim negativ n? p?rshtatjen psikosociale t? f?mij?s e cila mund t? theksohet progresivisht. Prind?rit t? cil?t kan? vet? v?shtir?si psikologjike, jo vet?m q? nuk ndihmojn? f?mij?n p?r t? p?rballuar streset, por ata vet? kthehen n? stresues p?r f?mij?n e tyre. F?mij?t kan? m? shum? v?shtir?si p?r t?u p?rshtatur n? rastet kur an?tar?t e familjes jan? t? ndar?, kontaktet me an?tar?t t? cil?t mungojn? jan? t? pamjaftueshme ose vet? n?na ?sht? tejet e prekur nga rrethanat e krijuara. Shpesh nj? f?mij? ka m? shum? v?shtir?si p?r t?u p?rshtatur n? rast se n?na ?sht? m? pak e ndjeshme dhe m? pak e durueshme me t?.



Prindi (n? shumic?n e rasteve n?na) luan rol kryesor n? ndihm?n p?r f?mij?n e traumatizuar, i cili ndeshet me humbje t? shumta dhe ?sht? i ekspozuar ndaj stresit kronik t? jet?s n? kushte t? v?shtira. Megjithat?, ky nuk ?sht? i vetmi rol q? ka prindi ose n?na. Role t? tjera jan? mbajtja e familjes e bashkuar, p?rgjegj?sia p?r sigurin? fizike dhe financiare, kujdesi p?r problemet e sh?ndetit, t? arsimit dhe t? njohjes me normat e sjelljes brenda dhe jasht? familjes. P?rvec k?saj, p?rgjegj?sis? s? prind?rve u shtohet dhe c?shtja e traum?s s? vet? atyre dhe nj? num?r v?shtir?sish t? tjera, si? jan?: Depresioni, ?rregullimet psikomatike (dhimbje koke, dhimbje stomaku, probleme t? pagjum?sis?), ?ndrra t? frikshme, vetmi dhe apati. Sipas p?rvoj?s son?, kjo ?sht? vet?m nj?ra nga arsyet p?rse nj? num?r n?nash refugjate nuk kan? q?n? t? suksesshme n? rolin prind?ror, gjat? koh?s q? kan? qen? refugjat?.



Pse ?sht? e nevojshme p?r ndihm?sin t? mbaj? mend se prindi ?sht? gjithashtu i traumatizuar, se atij/asaj i mungojn? cil?sit? prind?rore dhe ka v?shtir?si t? p?rballoj? gjendjen e gjat? e t? pafavorshme? Ndihm?sit shpesh shprehin zem?rim dhe m?rzi kur kan? t? b?jn? me prind?r q? nuk u kushtojn? v?mendje dhe abuzojn? me f?mij?t e tyre. P?rball? pasojav? negative t? nj? sjelljeje t? till? nga ana e prind?rve, ndihm?sit kan? prirje t? harrojn? origjin?n e k?tyre sjelljeve negative, n? rrall? t? par? t? prind?rve. Shpesh prindi ka nj? rol t? ?armikut? p?r ta ?luftuar? nga ndihm?si, n? vend q? t? konsiderohej si nj? nj?ri i traumatizuar , i cili nuk e p?rballon mir? jet?n. Me fjal? t? tjera, n? rast se duam t? ndihmojm? f?mij?n t? p?rballoj? p?rvojat traumatizuese t? luft?s n? m?nyr? m? t? suksesshme, ne nuk duhet ta konsiderojme at? t? ve?uar nga familja. N? rast se i japim mb?shtetje familjes ose n?n?s, ne kemi shanse m? t? mira p?r t?i zbutur ose p?r t?i parandaluar reagimet tek f?mija dhe n? k?t? m?nyr? p?r t?i dh?n? atij mund?sin? t?i p?rballoj? rrethanat sfiduese dhe rritjen n? m?nyr? konstruktive.



P?rvoja jon? me familjet refugjate ka treguar s? f?mija rrezikohet, ve?an?risht n? rast se prindi ka emocione t? tepruara vet? dhe nuk ?sht? n? gjendje t? k?naq? nevojat emocionale n? rritje t? f?mij?s. Rezulton s? n?nat refugjate shpesh shprehin shenja depresioni, ankthi dhe problemesh t? tjera sh?ndet?sore, t? cilat nganj?her? b?hen kronike.



Prindi me shqet?sime dhe me v?shtir?si thelb?sore emocionale dhe somatike, l? pas dore jo vet?m nevojat e f?mij?s, por shpesh ka pak toleranc? p?r sjelljen e f?mij?s. Ai apo ajo nxehet me leht? dhe ?sht? i prirur p?r nd?rshkime, p?r t? vendosur disiplin?n. Ndonj?her? prindi n?nvler?son v?shtir?sit? e f?mij?s dhe keqinterpreton sjelljet e tij. P?r shembull, n? rast se f?mija ha m? pak ose fillon t? laget p?rs?ri n? shtrat, prindi e interpreton sjelljen e tij si mosbindje ose si pakujdesi nga ana e f?mij?s. Po ashtu, rezultatet e dob?ta n? m?sime dhe v?shtir?sit? n? p?rq?ndrim mund t? quhen si p?rtaci e f?mij?s ose si sjellje kund?rshtuese e tij. K?ta prind?r jan?, gjithashtu, me t? prirur p?r masa nd?rshkimore, n? vend q? t? p?rpiqen t? kuptojn? arsyet e v?rteta t? ndryshimit n? sjelljen e f?mij?s. N? rrethana t? tilla, ?sht? e nevojshme t? sigurohet mb?shtetja q? pritet nga ana e prind?rve. Disa prind?r kan? prirjen p?r t? qen? tep?r t? kujdessh?m. N? mjedise t? panjohura dhe t? reja n?na mund t? lidhet me f?mij?n dhe m? shum? se m? par?. Nganj?her? f?mija b?het c?shtja kryesore p?r n?n?n dhe madje e vetmja arsye p?r t? jetuar dhe p?r t? ecur p?rpara n? jet?. Kjo nxit n? zhvillimin e var?sis? t? nd?rsjellt? pa baz? t? sh?ndosh?, gj? q? ?on n? v?shtir?si emocionale dhe n? probleme komunikimi me f?mij?n. Mbrojtja e tep?rt dhe kjo lidhje mund t? pengoj? p?rshtatjen, pasojat e s? cil?s, ndon?se t? padukshme n? f?mij?ri, mund t? cojn? n? v?shtir?si n? mosh? madhore. Ndonj?her? prind?rit jan? t? prirur p?r t? zgjidhur problemet e tyre n?p?rmjet f?mij?s. P?r shembull, prindi mund t? insistoj? n? ecurin? e f?mij?s n? shkoll?, panvar?sisht nga Aft?sit? e f?mij?s, duke e shpjeguar ket? n? m? t? shumt?n e rasteve s? ?rezultatet n? shkoll?jan? e vetmja gje e r?nd?sishme q? ka mbetur?. Prind?r t? till? p?rq?ndrohen vet?m n? nj? aspekt t? jet?s dhe t? individualitetit t? f?mij?s dhe mund t? abuzojn? leht? emocionalisht me f?mij?n, vecan?risht n? rast s? shpresat e prindit nuk realizohen. Prind?rit, n? kushte t? tilla t? v?shtira, shpesh i mposhtin problemet e tyre emocionale dhe t? f?mij?s. Prindi ?nuk shikon? problemet q? ka f?mija pas humbjes s? nj? antari t? familjes ose t? sht?pis? s? tyre, sepse ai nuk ?sht? n? gjendje t? p?rballoj? humbjen. Mjedisi i ri mund t? shihet si k?rc?nues dhe ky reagim mund t?i trasmetohet f?mij?s. P?r shembull, n?na e cila vet? ndihet e k?rc?nuar nga qyteti i madh, mund ta kufizoj f?mij?n p?r t? dal? jasht? nga sht?pia. Pasojat e nj? sjelljeje t? tille t? prindit mund t? paraqit?n si probleme t? f?mij?s p?r integrimin shoq?ror, si t?rheqje dhe mund t? krijoj? konflikt midis prindit dhe f?mij?s.



Shembuj reagimesh t? tilla t? prindit, q? jan? karakteristike p?r njer?zit e ekspozuar ndaj stresuesve shoq?rore dhe t? mjedisit, jan? t? shumt?. Ata mund t? ken? nj? ndikim t? madh mbi f?mij?t dhe mund t? shprehen n? k?to m?nyra:

Nga ana fizike: Munges? oreksi, probleme pagjum?sie, djersitje e madhe, dhimbje koke, dhimbje stomaku;

Nga ana emocionale: apati, m?rzitje, vet?besim i ul?t, ndjenja e t? qarit;

Nga ana e sjelljes: sjellje agresive dhe kund?rshtuese, t?rheqje, rezultate t? dobta n? m?sime


Puna me prind?rit: njohja me ta dhe krijimi i besimit

Para s? gjithash, duhen njohur prind?rit dhe duhet fituar besimi i tyre, duke hyr? n? marrdh?nie me ta, duke d?gjuar problemet e tyre pa i gjykuar, pa i dh?n? orjentime dhe pa q?n? autoritar. ?sht? e r?nd?sishme t? sillemi dhe t?i trajtojme si njer?z dhe jo si prind?r q? kan? f?mij? me probleme. Duke siguruar q? n?p?rmjet d?gjimit me kujdes t? kuptohen p?rvojat e tyre, traumat dhe v?shtir?sit? q? ata mund t? ken? ndeshur koh?t e fundit. Nj?koh?sisht i duhet kushtuar v?mendje e kujdesshme m?nyr?s me t? cil?n shpjegohen problemet dhe v?shtir?sit? dhe si paraqiten ato.



N? bisedat e para me prind?rit k?shillohet d?gjimi aktiv, q? do t? thot? v?mendje, p?rdorim i pyetjeve jo t? drejtp?rdrejta dhe ndihm?se. Pyetjet e drejtp?rdrejta p?r ??shtje personale dhe delikate mund t? rrisin shqet?simin e njer?zve, mund t? krijojn? mosbesim dhe t? pengojn? pro?esin e njohjes s? tyre, duke e vendosur at? n? polita mbrojt?se. D?gjimi aktiv do t? thot?, gjithashtu, q? vazhdimisht t? kontrollohet dhe sigurohet q? prindin e kemi kuptuar dhe na ka kuptuar drejt. Kjo teknik? mund t? m?sohet shpejt dhe t? ushtrohet leh?t.