Diamanti

Titulli: Diamanti Sat May 23, 2009 9:39 am

Diamant?t gjenden n? t? gjitha ngjyrat e ylberit, nga gur?t e ?muar t? tejduksh?m e pa ngjyr? deri tek ato me ngjyr? t? zez?. Gur?t e ?muar me ngjyr? t? kuqe dhe t? gjelb?r jan? me t? v?rtet? shum? t? rrall? dhe arrijn? ?mimet m? t? larta bot?rore.

Ngjyra m? e mir? p?r nj? diamant pa ngjyr? ?sht? n? fakt mungesa e ngjyr?s. Megjithat?, k?ta gur? t? ?muar jan? deri diku t? rrall? dhe shumica (rreth 80 %) e diamant?ve t? gjetur jan? t? cil?sis? industriale. Ato q? jan? t? p?rshtash?m p?r zbukurime dhe bizhuteri (rreth 20 %) kan? pak zverdhim p?r shkak t? pranis? s? sasive t? vogla t? azotit. Pra sa m? i bardh? t? jet? guri i ?muar aq m? i lart? ?sht? ?mimi i tij dhe sa m? i madh t? jet? diamanti aq m? i madh ?sht? ?mimi p?r karat (ct) t? tij. P?r ?do karat (ct) diamant t? p?rgatitur p?r bizhuteri, rreth 250 ton mineral kimberlit, q? p?rmban diamante, duhet nxjerr? nga miniera.

M?nyrat kryesore t? shkallzimit t? ngjyrimit t? diamantit jepen edhe t? krahasuara nj?ra me tjetr?n n? tabel?n e m?poshtme. K?to shkallzime vijn? prej emrave t? qendrave udh?heq?se n? vlersimin e guarve t? ?muar, t? cil?t jan?: Instituti Amerikan i Gur?ve t? ?muar (GIA, Gemological Institute of America), Shoqata Amerikane e Gur?ve t? ?muar (AGS, American Gem Society), Konfederata Nd?rkomb?tare e Bizhuterive, Argjendarive, Diamanteve dhe Gur?ve t? ?muar (CIBJO, Confederation International de la Bijouterie, Joaillerie, Orfevrierie des Diamantes, Perles et Pierres).

GIA
AGS
CIBJO

D
Pa ngjyr?
0
> jasht?zakonisht i bardh?

E
Pa ngjyr?
1
jasht?zakonisht i bardh?

F
Pa ngjyr?
2
> i bardh? i pazakont?

G
Pothuaj pa ngjyr?
3
i bardh? i pazakont?

H
Pothuaj pa ngjyr?
4
i bardh?

I
Pothuaj pa ngjyr?
5
i bardh? me hije ngjyre

J
Pothuaj pa ngjyr?
5
i bardh? me hije ngjyre

K
E zverdhur
6
i bardh? i ngjyrosur

L
E zverdhur
6
i bardh? i ngjyrosur

M
E zverdhur
7
me ngjyr? t? venitur

N
E verdh? shum? e leht?
7
me ngjyr? t? venitur

O
E verdh? shum? e leht?
8
me ngjyr? t? venitur

P
E verdh? shum? e leht?
8
me ngjyr? t? venitur

Q
E verdh? shum? e leht?
8
me ngjyr? t? venitur

R
E verdh? shum? e leht?
9
me ngjyr? t? venitur

S
E verdh? e leht?
9
me ngjyr? t? venitur

T
E verdh? e leht?
9
me ngjyr? t? venitur

U
E verdh? e leht?
9
me ngjyr? t? venitur

V
E verdh? e leht?
10
me ngjyr? t? venitur

Fluoresenc? do t? thot? dh?nie drite nga nj? trup q? bombardohet nga grimca t? atilla si elektronet ose nga rrezatimi. K?shtu n?se diamanti goditet nga rrezet ultravjollc? do t? shihet nj? flak?rim ngjyr? blu prej tij. Fluoresenca e fort? mund ta ul? ?mimin e diamantit ngaq? i jep pamje t? leht? t? mjegullt, por n? disa raste mund ta ngrej? ngjyr?n me nj? shkall? p?r syun e zbuluar ngaq? i jep m? shum? bukuri atij. Fluoresenca ?sht? nj? faktor q? varet nga mendimi vetjak se sa ndri?ues duhet t? jet? trupi i diamantit n? kushte t? tilla. M? posht? jepen shkurtimet dhe kuptimet e tyre n? lidhje me fluoresenc?n q? shoq?rojn? raportin vler?sues t? diamantit:

N, NO, NON - Pa fluoresenc?
F, FB, FT, FA - Fluoresenc? blu e venitur
SL, SLB, SLT - Fluoresenc? e leht?
M, MO, ME, MD - Fluorescence mesatare
S, ST, STB, STG - Fluoresenc? e fort?
E, EX, EXB, EF - Fluoresenc? e skajshme

Shumica e diamanteve vler?sohen n? baz? t? shkall?s s? bardh?sis? ose munges?s s? ngjyr?s. Thellb?sisht, sa m? e bardh? ose sa m? e qart? t? jet? ngjyra e diamantit, aq m? e rrall? dhe e fort? ?sht? ndjenja past?rtis? dhe bukuris? s? tij. N? p?rgjith?si, nd?rsa sasia e ngjyr?s s? verdh? n? gur?t e ?muar rritet, vlera e diamantit zvoglohet derisa arrihen n? ngjyrat e rralla ku ?mimi hyp?n lart p?rs?ri. Me p?raf?rsi, p?r nj? diamant 1 ? 1.5 ct t? rrumbullak?t dhe pa njolla t? brendshme, ?mimi bie 25 % kur l?vizet nga ngjyra D n? at? E, me 10 % m? shum? p?r ?do shtes? n? shkall?n e ngjyr?s (F = - 35 %, G = - 45 %, H = - 55%) dhe me 5 % kur kalohet nga ngjyra H tek ajo I (= - 60%).

N? lidhje me prerjet, prerja m? popullore e diamant?ve ?sht? e asht?quajtura Prerja e Shk?lqyer q? i ka p?rpjestimet e saj t? paramenduara q? t? arrihet xix?llimi dhe bukuria m? e madhe. Kjo prerje p?rb?het nga 58 faqe t? krijuara mbi nj? diamant t? rrumbullak?t.

Diamanti dhe karati

Fillimisht, karati ishte nj?sia e pesh?s q? mb?shtetej n? farat e pem?s s? karobit (Carob) e p?rdorur prej tregtar?ve t? lasht? n? Lindjen e Mesme. Karobi ?sht? nj? pem? mesdhetare me frutin si bishtaj? (si bizelja) q? ?sht? i ngr?nsh?m dhe biles z?v?nd?son edhe ?okollat?n.

Tani karati p?rdoret akoma p?r pesh?n e gur?ve t? ?muar ku 1 karat (ct) = 200 miligram (1/5 gram), nd?rsa p?r arin p?rdoret si mas? e past?rtis? s? tij ku ari i plot?sisht past?r ?sht? baras me 24 karat (24 pjes? ar p?r 24 pjes? t? mas?s). Kur sh?nohet i shkurtuar [c] ose [ct] n?nkupton pesh?n e gur?ve t? ?muar.

Kur karati sh?nohet me shenj?n [k] ose [kt], at?here ai n?nkupton mas?n e past?rtis? s? arit n? p?rzjerje. Metalet m? t? zakonsh?m t? p?rdorur n? p?rzjerjet e arit jan? argjendi, bakri, nikeli dhe zinku. Ari me vler? 14 kt ?sht? 14 pjes? ar dhe 10 pjes? metale t? tjera. P?rzjerjet m? t? zakonshme t? arit jan? 14 kt, 16 kt dhe 18 kt.

Gur?t e ?muar jan? t? matur me t? qindat e karatit dhe nj? pik? = 1/100 e karatit. Dometh?n? fjalori i p?rdorur n? k?to raste ?sht? p?r shembull: nj? gur i ?muar 0.10 ct vler?sohet 10 pik? ose 1/10 e nj? karati. Gur?t e ?muar t? vegj?l me vler? 0.05 ct dhe 0.10 ct zakonisht vler?sohen sipas pik?ve. Nj? diamant i rrumbullak?t me p?rpjestime mesatare dhe me vler? 1 ct e ka diametrin 6.5 mm. Kjo marredh?nie e pesh?s dhe madh?sis? ?sht? e ndryshme p?r ?do familje t? guarve t? ?muar. P?r shembull, rubini dhe safiri jan? q? t? dy m? t? r?nd? se diamante (sepse kan? densitet m? t? madh), k?shtu nj? rubin ose safir me vler? 1 ct ?sht? m? i vog?l n? madh?si se nj? diamant 1 ct.

Diamanti dhe shkalla e fort?sis?

Diamanti ?sht? karboni n? gjendjen e tij m? t? p?rq?ndruar. P?rve? papast?rtive n? sasi gjurme t? element?ve Bor dhe Azot, diamanti ?sht? i p?rb?r? vet?m prej karbonit, dometh?n? prej elementit kimik karbon q? ?sht? themelor n? jet?.

Nd?rkoh? diamanti me vetit? e tij dallohet duksh?m nga t? af?rtit e tij: mineralet e zakonshme t? grafitit dhe lonsdelitit (lonsdaleite) q? jan? t? p?rb?r? po ashtu prej karbonit. Diamanti ka fort?sin? m? t? madhe, nd?rsa grafiti ?sht? tep?r i but?. Diamanti ?sht? i tejduksh?m, kurse grafiti i patejduksh?m dhe me ngjyr? metalike t? zez?. T? gjitha k?to vijn? p?r shkak t? vendosjes s? ve?ant? t? atomeve t? karbonit n? nd?rtimin e tij kristalor, gj? q? n? fakt p?rcakton vetit? themelore te ?do minerali. Nj? kristal ?sht? nj? trup i ngurt? i formuar nga nd?rlidhja e element?ve ose p?rb?r?sve atomik? sipas nj? rregullimi p?rs?rit?s.

Diamanti ?sht? i mir?njohur p?r fort?sin? e tij. Me p?rkufizim, fort?sia ?sht? mas? e rezistenc?s s? nj? l?nde ndaj g?rvishjes. Diamanti ?sht? l?nda m? e fort? e njohur dhe vet?m nj? diamant mund t? g?rvish? nj? diamant tjet?r. N? vitin 1822 austriaku Fridraih Mohs (Fridreich Mohs) krijoi nj? shkall? fort?sie q? i sh?rbente dallimit t? mineralve. Kjo shkall? fort?sie ndihmon p?r t? vler?suar sa i fort? ?sht? nj? diamant. Shkalla Mohs rendit 10 minerale ku mineralet m? t? fort? (me num?r m? t? madh) mund t? g?rvishin ato me num?r m? t? vog?l.

Var?sia grafike e numrave t? fort?sis? minerale nga shkalla Mohs dhe atyre t? shkall?s Knoop (q? mb?shtetet mbi forc?n e nevojitur p?r t? g?rvishur duke p?rdorur nj? diamant) ?sht? treguar n? figur?n e m?poshtme. Si? shihet, k?rcimi n? shkall?n e fort?sis? minerale ?sht? m? i madhi nga korundi (sapiri pa ngjyr?) tek diamanti. N? fakt, ?sht? e v?shtir? me matur fort?sin? e diamantit, sepse diamanti duhet p?rdorur p?r t? matur fort?sin? e vetes s? tij.