Rrezet gama

N?se rrezet gama mund t? shiheshin me sy, n? pjes? t? ndryshme t? qiellit do t? shiheshin shk?lqime t? her?pashershme, si drita q? l?shohet nga llampa e aparatit fotografik. Shp?rthimet, q? jan? m? t? fuqishmet n? hap?sir?, jan? t? paparashikueshme dhe nuk ndodhin kurr? n? t? njejt?n zon?. Shk?lqimet shihen vet?m p?r nj? koh? t? shkurt?r, duke e b?r? t? v?shtir? t? m?sohet m? tep?r p?r to.

Astronom?t thon? se nuk ka asgj? m? t? fuqishme se shp?rthimi i rrezeve gama. Vet?m nj? shp?rthim i till? l?shon rreth 100 miliard? her? m? shum? energji sesa l?shon dielli p?r nj? vit. Askush nuk e di ?far? i shkakton ato shp?rthime por sipas nj? mendimi ato mund t? sinjalizojn? formimin e gropave t? zeza.

Shp?rthimet e rrezeve gama u diktuan p?r her? t? par? n? vitin 1967 nga satelit? t? ushtris? amerikane q? v?zhgonin respektimin nga ana e sovjetik?ve t? Traktatit p?r ndalimin e provave b?rthamore. Shp?rthimi b?rthamor l?shon rrezatim gama. T? dh?nat satelitore t? viteve 70 tregonin shkelje t? traktatit, por shp?rthime misterioze ishin jasht? sistemit ton? diellor.


N? vitet 90-t?, anije si Compton Gama Ray e NASA-s si dhe sateliti italian Beppo Sax, v?rejt?n se shp?rthimet vinin nga t? gjitha drejtimet dhe ndodhnin me miliarda vite drite larg nga galaktika jon?.


Agjensia amerikane e Hap?sir?s, NASA, ka nisur nj? satelit i cili si? shpresojn? shkenc?tar?t do t?u ndihmoj? t? gjejn? burimet e shp?rthimeve misterioze t? rrezeve gama. Teleskopi Swift q? mbart ky satelit ?sht? i projektuar t? reagoj? menj?her?. Detektor?t e teleskopit mund t? zbulojn? nj? shp?rthim gama sapo t? filloj? duke b?r? at? t? drejtohet nga vendi ku ndodh shp?rthimi.


Reagimi i shpejt? i satelitit Swift ndaj shp?rthimeve gama u jep mund?si teleskop?ve tok?sor? t? aktivizohen menj?her? p?r t? marr? t? dh?na shtes? nga v?zhgimet. Parashikohet q? gjat? misionit t? tij fillestar dy vje?ar, sateliti t? v?zhgoj? rreth 500 deri n? 1000 shp?rthime gama.


Aft?sia e satelitit Swift p?r t? reaguar menj?her? ?sht? tep?r e r?nd?sishme t? shfryt?zohet jo vet?m p?r vrojtimin e shp?rthimeve gama. Ajo do t? p?rdoret nga shkenc?tar?t p?r studimin e fenomeneve t? tjera astronomike.